شرایط آب و هوائی و نیاز سرمائی درخت گلابی

خوشبختانه درخت گلابی از جمله درختان میوه ای است که به طیف گسترده ای از شرایط نامساعد محیطی مقاومت نشان داده و با توجه به انتخاب نوع رقم، نوع پایه و طول فصل رشد مورد نیاز و یا نیاز سرمایی، محدوده کشت آن را می توان از نواحی بسیار سرد تا نواحی نسبتاً گرم تر دشتها و یا نواحی نیمه گرمسیری با استفاده از ارقام با نیاز سرمایی کم گسترش داد. شکوفه های درخت گلابی همانند شکوفه های سیب کمتر و یا ندرتاً با مشکل سرمازدگی بهاره مواجه می شود. انواع گلابی معمولی همانند درخت سیب بیش از ۱۰۰۰ ساعت نیاز برای این خود دلیل دیر گلدهی این درخت است. برخلاف گلابی های اروپایی، گلابی های ژاپنی نیاز سرمایی پایین تری داشته و محدوده کشت و کار آنها را می توان تا عرض های جغرافیایی پایین تر ادامه داد.

درخت گلابی همانند سایر درختان میوه مناطق معتدله خزان دار، به منظور رفع خواب جوانه ها نیازمند به یک دوره سرمای ۴ الی ۷ درجه سانتیگراد بالای صفر است. طول مدت این دوره بسته به گونه و رقم به شدت متغیر است و حدود 600 الی ۱۵۰۰ ساعت است. محدوده پایین این نیاز سرمایی متعلق به ارقام گلابی آسیایی بوده که بین ۶۰۰ الی ۹۰۰ ساعت نیاز سرمایی دارند، در حالی که ارقام اروپایی نسبت به ارقام آسیایی دارای نیاز سرمایی بالاتری می باشند. در بین ارقام تجارتی موجود در کشور که در گروه گلابی های اروپائی هستند به نظر می رسد گلابی رقم کوشیا (Coscia) که در مصر نیز کشت و کار می شود نیاز سرمائی کمتری داشته باشد، همچنین ارقام گلابی آسیائی نیاز سرمائی کم تری در مقایسه با ارقام ما دارند و کشت آنها در مناطق مرطوب جنوب شرقی آسیا دارای سازگاری بوده و ظاهراً میوه آنها در این مناطق از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد شد.

نیاز سرمایی گونه های مختلف درختان میوه به سرمای ۴ الی ۷ درجه سانتیگراد به منظور رفع خواب زمستانه جوانه های زایشی.

علیرغم تنوع گسترده ارقام  و گونه های گلابی در کشور ما، تاکنون تحقیقات محدودی در زمینه بررسی  این ارقام و گونه ها انجام گرفته است. مشخص است انجام چنین تحقیقاتی می تواند ما را در انتخاب مناطق مساعد کشت و کار گلابی یاری نماید و کشت این محصول را در استان هایی دارای آب و هوای ملایمتر در طول زمستان می باشند و یا در برخی سال ها زمستان ملایم و در دیگر سال ها دارای شدت سرمای زیادتری هستند گسترش دهد. نکته جالب در مورد ارقام گلابی تاثیر پذیری این ارقام از پایه های آنها می باشد، به صورتی که ارقام روی پایه هایی با نیاز سرمایی کم نظیر پایه های بذری P. calleryana تمایل به زود گلدهی و خواب کمتری در مقایسه با پایه هایی با نیاز سرمایی بیشتر نظیر پایه های بذری P. communis دارند.

در شرایطی که درختان گلابی ارقام اروپایی در شرایط کاملاً خواب باشند، اغلب سرمای در حدود ۲۹- درجه سانتیگراد خسارت ناچیزی را روی درختان موجب می شود. به نظر می رسد که جوانه ها و چوب درختان گلابی در مقایسه با درختان سیب بیشتر تحت تاثیر دماهای پایین آسیب می بیند. تفاوت در مقاومت این دو گونه به سرماهای شدید زمستانه با توجه به منشاء گونه منطقی به نظر می رسد. در بین پایه های رویشی گلابی، پایه های به عمدتاً حساس ترین پایه ها به سرماهای شدید زمستانه می باشند.

به لحاظ دیر گلدهی ارقام سیب، گلابی و گیلاس مشکل سرمازدگی بهاره در مورد این درختان بر خلاف درختان بادام، هلو و آلو کمتر و یا به ندرت بوقوع می پیوندد، ولی بطور کلی گل های گلابی به لحاظ اینکه زودتر از گلهای سیب باز می شوند کمی از شکوفه های سیب آسیب پذیرتر است. در بین ارقام تجارت – گلابی، دو رقم کوشیا و درگزی تقریباً زودگل تر از دیگر ارقام بوده و احتمال خسارت سرمای بهاره روی آنها کمی نسبت به دیگر ارقام در مناطق پرریسک بیشتر است. لیکن با توجه به اینکه گلابی بیش از سیب دارای قدرت پارتنو کارپی است، در صورت بروز سرمازدگی و سقط جنین، امکان ادامه نمو و تشکيل ميوه کامل در برخی ارقام گلابی بیش از سیب است. در مواردی بروز سرماهای دیررس بهاره در زمان تشکیل میوه و یا قبل از آن سبب ایجاد کمربند چوب پنبه ای در سطح میوه و به صورت یک حلقه کامل می گردد که به آن کمربند سرما گویند. بروز این پدیده تاثیری در کیفیت بافت میوه نداشته، لیکن بازار پسندی آنرا به شدت کاهش می دهد. همچنین با توجه به اینکه همه گل های یک خوشه و همه جوانه های گل یک درخت گلابی همزمان باز نمی شوند، هر کدام درجات مختلفی از مقاومت به سرما داشته و در صورت بروز سرماهای دیر هنگام، اغلب افت درصدی از محصول مشاهده می گردد. بیانگر درجه حرارتهای آستانه تحمل گل های گلابی در ابتدای بهار می باشد.

حداقل دمای تحمل برای فازهای هفت گانه مراحل مختلف باز شدن گلها درخت گلابی

شرایط خاک

درخت گلابی در مقایسه با درخت سیب و درخت به، طیف بیشتری  از خاک ها را تحمل می کند. خصوصا در خاک های سنگین و مرطوب می گردد. خسارت به درخت گلابی دیرتر اتفاق می افتد. این تحمل درخت برای خاک های سنگین و مرطوب نبایستی بعنوان  مجوزی برای احداث باغ در چنین شرایطی محسوب شود، زیرا پس از گذشت چند سال حمله بیماریهاو قارچ های ریشه می تواند مشکلات حادی را برای باغ  ایجاد نموده و تولید را تا حد چشمگیری کاهش دهد. همانند سایر درختان میوه،خاک مناسب برای احداث باغ گلابی خاک هایی با بافت لومی است. در صورت استفاده از پایه های بذری با ریشه عمیق، عمق مناسب خاک و نفوذ پذیری لایه های تحتانی خاک دارای اهمیت زیادتری است. احداث باغ گلابی در مناطقی با خاک آهکی سبب رشد کم درخت، کم باردهی و دیرباردهی گردیده و درخت را به سایر تنش ها نظیر بیماری آتشک آسیب پذیرتر می نماید. محدوده pH مناسب خاک برای احداث باغ گلابی بین ۷ الی 5/7 است. pH های بالاتر ناشی از آهک فعال، سبب زردی درخت و در نهایت کاهش سطح کلروفیل برگها و ضعف درخت می شود. همچنین احداث باغها در خاک های زه دار سبب زردی و حمله قارچ هایی نظیر آرمیلاریا و فیتوفترا گردیده که در ارقام حساسی نظیر ویلیام دوشس درخت بطور کامل بی برگ خواهد شد. ارقام متحمل تر به آرمیلاریا نظیر رقم اسپادونا کمتر تحت تاثیر حمله این قارج قرار می گیرند. از جمله مسائل دیگر در زمینه کشت گلابی در شرایط خاک سنگین و رطوبت پای طوقه، نوع پایه است. در کشور ما طی دهه های اخیر از پایه بذری درگزی برای تهیه پایه در نهالستان ها استفاده شده است. این بذر قوه نامیه مطلوبی داشته و در مورد تنش های محیطی از بسیاری از دیگر پایه ها تحمل نسبتا بهتری دارد. لیکن بزرگترین مشکل این پایه حساسیت آن به پوسیدگی طوقه است که بیماری از ریشه به رقم  منتقل و سبب ایجاد خسارت قابل توجهی در تولید باغ خواهد شد. پایه های متعددی با تحمل بالاتر به تنش های محیطی در گلابی در داخل و خارج کشور وجود دارد که تاکنون مورد توجه و بررسی قرار نگرفته است. از جمله این پایه ها می توان به پایه های گلابی پابلندی اشاره کرد که از سالیان دور در استان قزوین مورد استفاده قرار گرفته و به تدریج استفاده  از آنها به فراموشی سپرده شده است.

استفاده از این پایه ها سبب عمر طولانی و باردهی فراوان باغ های گلابی شده و هیچگونه علائم خسارت بیماریهای قارچی روی آنها مشاهده نمی شود. لذا میزان تحمل درخت گلابی به شرایط نامساعد خاکی تا اندازه زیادی بستگی به نوع پایه داشته و با انتخاب نوع پایه مناسب می توان به بخش قابل توجهی از تنش محیطی یا خاکی غلبه پیدا کرد.