سیستم های تربیتی در باغات متراکم سیب

سیستم های تربیتی در باغات متراکم سیب

سیستم های تربیتی مختلفی برای درختان سیب در باغات متراکم به کار می رود. اما سئوال این است که کدام سیستم مناسب تر است؟ جواب این سئوال به عوامل متعددی بستگی دارد که به شرح ذیل می باشد.

1)         نوع پایه مورد استفاده (بزی ، رویشی ) و قدرت پاکوتاه کنندگی پایه رویشی

2)         نوع رقم و خصوصیات رشدی آن

3)    آرایش کاشت

4)    موقعیت محل

5)    امکانات موجود

6)    دانش مدیریت باغ

اما به طور کلی چهار نوع سیستم تربیتی وجود دارد که عمومی تر و کاربردی تر می باشند.باغات متراکم سیب فراوانی در دنیا با این سیستم ها تربیت شده اند که شامل :1- محور مرکزی  2- محور عمودی 3- دوکی باریک 4- سیستم مخروطی تلفیقی (Hytec) می باشد.

تفاوت سیستم های فوق در :1- ارتفاع درختان 2- تراکم کاشت 3- روشهای مدیریت محور درخت می باشد. مقدار محصول تولیدی درختان را در سه سال اول کاشت ،تحت تاثیر سیستم تربیتی قرار نداشته و بیشتر به تراکم کاشت درختان بستگی دارد. اما سیستم تربیت درخت ،عامل عمده ای در افزایش طول عمر و باردهی درختان در سال های بعدبشمار می آید، زیرا میزان نفوذ نور به درون تاج درختان و به دنبال آن باردهی درختان تحت تاثیر قرار می گیرد.

با رشد و سایه اندازی شاخه های قسمت فوقانی درختان ، نفوذ نور به بخش عمده ای از تاج درخت کاهش یافته وبه تبع آن گل انگیزی و تولید میوه نیز کاهش می یابد. بنابراین ،حذف و باز جوان سازی شاخه های بخش فوقانی تاج ، شاخه دهی در طول محور درخت حفظ و جهت دهی شاخه های بخش پائینی تاج از اصول مهم تربیتی در باغات متراکم سیب محسوب می شود .شاخه دهی جانب در آنها القاء شود . معمولاً دو چرخه از شاخه ها به فاصله 30 سانتیمتر از هم در بخش پائینی تاج به عنوان شاخه های دائمی نگهداری می شوند و سایر شاخه ها در 3/2 قسمت فوقانی تاج هر 3 تا 4 سال یکبار نزدیک محور درخت قطع شده و بازجوان سازی می شوند . با این عمل نفوذ نور به درون تاج بهبود یافته و شکل هرمی درختان در طول مدت بازدهی حفظ می شود . اما در 3 تا 4 سال اول پس از کاشت درختان فقط زاویه دهی و خم کردن شاخه های جانبی انجام می گیرد و عملیات هرس به حداقل ممکن می رسد تا درختان خیلی زود به مرحله باردهی برسند و بتوان از درختان محصول کافی برداشت نمود(4).

1-     سیستم تربیتی محور مرکزی Centeral leader

شناخت عادت های رشدی منحصر به فرد ازقام نوع اسپور سیب ، برای بوجود آوردن سیستم محور مر کزی بدون قیم ضروری می باشد . عادت های رشدی ارقام اسپور نسبت به عادات رشد تمامی ارقام با رشد استاندارد که از قبل به صورت تجاری کشت می شدند،بسیار متفاوت است . شاخه های دوساله این درختان تعداد زیادی اسپور و تعداد کمی شاخه های فرعی تولید می نمایند.چون شاخه های فرعی کمتر بوده و اندازه تاج این درختان کوچک تر و شکل بازتری در مقایسه با نژادهای استاندارد دارند. رها کردن انشعاب های جانبی برای رشد بدون انجام هرس باعث تولید انشعاب های بلند ، ابتدا به طرف بالا و در نهایت قوسی شکل ، با تعداد زیادی اسپور میوه دهنده و تعدا کمی شاخه های فرعی می گردد. در شاخه های سه ساله ، میوه ها ، روی اسپور ها تشکیل شده و وزن میوه ها موجب خم شدن شاخه ها به طرف پایین گردید . در بسیاری از موارد ، حتی با پایه های قوی در اثر میوه دهی زیاد بر روی اسپورها ، رشد رویشی درخت کاهش می یابد. رشد رویشی این درختان در محل کاشت قبلی بسیار کم خواهد بود (باز کشت ). کاهش شدید رشد شاخه ها و میوه دهی بیش از حد روی اسپور ها باعث کاهش اندازه میوه ها می گردد.

واژه کوتوله (Runting out) ، برای توصیف درختان اسپور تایپی که رشد رویشی ندارند به کار می رود . با توجه به عادات رشد متفاوت ارقام مهمیزدار ، فلسفه متفاوتی برای هرس این درختان لازم بود. در مورد این درختان چنین نتیجه گیری شد که الزاماً تعداد میو ها کمتر شود تا برای هر عدد سیب ،ذخیره غذایی بیشتری از طریق تولید برگ بیشتر روی شاخه ها فراهم آید. برای رسیدن به این اهداف نیاز به قطع سرشاخه ها پس از رشد سال اول آنها می باشد . این نوع هرس نه تنها تعداد اسپورهای میوه ده را کم می کند، بلکه رشد  جانبی شاخه ها و تولید برگ بیشتر برای تقویت رشد میوه ها را افزایش می دهد(10 ،4،3).

درختان ارقام سیب اسپور تایپ که بدون انجام عملیت تربیت رها شدند، انشعاب ها زیر محل سربرداری با زاویه ای خیلی تند به طرف بالا رشد می نمایند. این انشعاب ها ، نسبت به محور مرکزی غالب شده و رشد بیشتری می نمایند. بنابراین برای به وجود آوردن یک محور مرکزی و باز نگهداشتن تاج درخت ، لازم است قدرت رشد رویشی انشعاب های جانبی با باز کردن آنها به طرف خارج ، کاهش یابد. به این ترتیب یک سیستم تربیتی جدید به نام محور مرکزی کوتاه و باز به وجود آمد.

درختان جدید هرمی شکل (شبیه درخت کریسمس ) ، با یک محور مر کزی و انشعاب های جانبی رشد کرده بر روی این محور مرکزی ، می باشند که طول این انشعاب ها از پایین به طرف بالای درخت کاهش می یابد .

برای ایجاد محور مرکزی قوی رویشی انشعاب های جانبی باید کاهش یابد . در مقع کاشت نهال ، سربرداری در ارتفاع 75 سانتی متری موجب رشد تعدادی زیاد انشعاب های بالا رونده ، با زاویه کم نسبت به محور اصلی می شود که انشعاب های جانبی بالائی محور مرکزی جدید را به وجود می آوردند . برای باز نمودن انشعاب های جانبی و اتصال محکم این انشعاب ها به تنه ، وقتی که طول آنها به 5/7 تا 15 سانتی متر می رسد ، از گیره لباس استفاده می نمایند. این عمل موجب تقویت محور مرکزی در طول اولین فصل رشد می شود . برای کاهش بیشتر قدرت رویشی بعضی انشعاب های جانبی ، آنها را تا 45 رجه (نسبت به تنه) طی فصل اول یا دوم خواب درخت بازنگه می دارند. برای این عمل از شاخه بازکن های چوبی 15 تا 60 سانتیمتری استفاده می شود. برای حفظ چیرگی محور مرکزی ، تمامی انشعاب های جانبی را باید باز نمد و بعضی از انشعاب های قدیمی نیز باید دوباره بازگردند تا از رشد عمودی آنها جلوگیری شود.

درختان هرمی شکل با باز کردن انشعاب های جانبی بوجود می آیند و باز کردن انشعاب ها باعث کاهش رشد رویشی آنها نیز می شود. بازکردن انشعاب ها تولید اسپور و میوه دهی را فزایش و تولید انشعاب های جانبی و رشد رویشی را کاهش می دهد. چون ارقام مهمیزدار (اسپور تایپ)

تمایل طبیعی به تولید تعداد زیادی مهمیز دارند، بنابراین باز کردن انشعاب ها این تمایل را تشدید می کند. برای حل این مشکل ، تحریک رشد رویشی شاخه ها ضروری است. این عمل با قطع سر انشعاب ها ی یک ساله انجام می گیرد. سربرداری هر ساله انشعاب های اصلی  محور مرکزی برای تحریک شاخه دهی ضروری است . عمل هم زمانباز کردن انشعاب ها و سر برداری آنها را در اصطلاح هرس کوتاه و باز می گویند که برای توصیف سیستم محور مرکزی بدون قیم به کار می رود . انشعاب های نگهداری شده روی محور اصلی خیلی زیاد شود ، توزیع نور داخل تاج را دچار مشکل خواهد کرد . برای حل این مسئله ، سیستمی متشکل از ردیف های از انشعاب ها به کار برده می شود. بین پائین ترین انشعاب های اصلی و ردیف بعدی انشعاب ها، فاصله ای به اندازه 75 تا 90 سانتی متر ، بین ردیف های دوم و سوم انشعاب ها فاصله ای بدون انشعاب به اندازه 60 سانتی متر در نظر گرفته می شود. در ارقام غیر اسپور نباید شاخه های جانبی و محور مرکزی را در طول فصل زمستان کوتاه نماییم، بلکه فقط محور مرکزی را تا سه سال اول با یک شاخه ضعیف جایگزین می کنیم تا درخت زود به بار برود .

پایه های مورد استفاده برای این سیستم تربیتی ، شامل پایه های بذری و پایه های رویشی قوی مثل M7  و MM111 ، MM106 ارقام سیب مورد استفاده اختصاصاً ارقام اسپور تایپ و فاصله کاشت درختان 5/4 × 1/2 در نظر گرفته می شود.

2 – سیستم تربیتی دوکی Spindle

وارد شدن سیستم بوته ای دوکی از آلمان در دهه 1950 ، تولید سیب را در هلند متحول نمود . درختان با تاج دوکی مخروط شکل بر روی پایه M9 ابتدا در آلمان در سال های 1930 به عنوان درختان فیلر مورد استفاده قرار گرفتند. چون درختان فیلر برای تفزایش عملکرد در سال های اول احداث باغ کشت می شدند، بنابراین پس از پر شدن فضای بین درختان دائمی حذف می گیردیدند. درختان پاکوتاهی که به عنوان درخت فیلر استفاده می شدند، در سال های اولیه تاسیس باغ، چنان تولید زیادی داشتند که اغلب از درختان دائمی سود آورتر بودند. در دهه 1950 ، باغ های با درختان بوته ای دوکی به صورت گسترده در هلند احداث گردیدند . این درختان با تراکم 1000 تا 1500 درخت در هکتار ، چهار برابر تراکم درختان بزرگ کشت شدند.

دوکی باریک (Slender spindle)

از اواخر سال های 1950 ، باغداران هلندی از سیستمی به نام دوکی باریک ، که حتی متمرکز تر از سیستم بوته ای دوکی بود، استفاده کردند. این سیستم دو برابر تراکم سیستم های دوکی قبلی را داشت ، ولی بر روی همان پایه M9 کشت می شد.

البته توجه بیشتر به هرس و تربیت درخت ضروری بود . خم کردن شاخه ها در تربیت درخت مورد استفاده قرار گرفت و هرس به کمترین حد رسانیده شد. سپس برای نگهداری اندازه این درختان مخروطی شکل در فضای محدود آنها ، کوتاه کردن انشعاب های دائمی پائینی با هرس کردن شاخه ها از محل شاخه مسن تر ضرورت یافت . در عین حال انشعاب های اصلی بالایی نیاز به هرس جایگزین داشتند. ارتفاع این درختان به طور عموم 1/2  متر و عرض آنها در قاعده درخت 9/0 تا 5/1 متر بوده با آرایش معمول یک ردیفه و فاصله 3 تا 6/3 متر بین ردیف ها و 9/0 تا 5/1 متر بین درختان در روی ردیف ها تراکم 2000 تا 3250 درخت در هکتار حاصل شد. پایه مورد استفاده در نهال های سیب در این سیستم عمدتاً پایه M9  بوده که باعث امکان کشت متراکم درختان و زود به بار نشستن آنها می شود. ارتفاع محل پیوند از سطح خاک، اندازه درخت آینده را بر روی پایه M9  تحت تاثیر قرار می دهد، هر چه محل پیوند از سطح خاک بالاتر باشد ، رشد درخت آتی کاهش می یابد .

بهتر است در این سیستم تربیتی ، از نهال های دو ساله با بازوهای جانبی زیاد استفاده شودتا درختان سریعتر به بار نشینند.