بادام

بادام یکی از قدیمی ترین درختانی است که در مناطق سردسیری و نیمه سردسیری ایران کشت میشود. درخت بادام از جنس Prunus  و از خانواده ی Rosaceae  است که خویشاوندی نزدیکی با گونه های مختلف میوه های هسته دار؛ از قبیل آلو، گوجه، و به ویژه هلو و شلیل دارد و می تواند با آنها تلقیح یابد. نام علمی آن

Prunus amygdalus  یا Amygdalus communis  است. واریته ی بادام شیرین به نام  Dalcis  نامیده میشود که حدود 54 درصد روغن دارد و واریته ی بادام تلخ  Amura  است که علاوه بر مواد روغنی، هسته ی آن ماده ای به نام آمیگدالین (Amygdalin) دارد. بادام شیرین، بیشتر به خاطر مغز و بادام تلخ برای روغن آن کاشته میشود. نوع پوست نازک آن که معمولا به بادام دست شکن ( پوست کاغذی ) معروف اند، از نظر تجاری اهمیت زیادی دارد؛ هرچند این درخت در برابر سرما بسیار مقاوم است، اما خیلی زود گل است و همیشه خطر سرمای بهاره آن را تهدید میکند و به همین علت کشت آن را محدود ساخته است.

در باغ های آبی ارتفاع آن گاهی به 10 متر هم میرسد. میوه ی بادام جزو میوه های شفت است که از مغز آن استفاده میشود. پوست سبز بادام در واقع بخش برون بر و میان بر میوه است، و درون بر همان پوست سخت چوبی است که دانه (مغز ) را در بر میگیرد. علاوه بر مغز بادام، میوه نارس آن نیز به مصرف تغذیه میرسد.

ارقام بادام را میتوان بر اساس درصد مغز به ترتیب زیر طبه بندی نمود:

خیلی سخت یا سنگی 20-25 درصد

سخت 25-35 درصد

نیمه سخت 35-45 درصد

نیمه کاغذی 45-55 درصد

کاغذی یا دست شکن 55-65 درصد

گل های بادام کامل اند؛ یعنی تمام اندام های نر و ماده ی گل را دارند؛ ولی گلها عموما غیر خودگشن هستند؛ یعنی خود به خود تلقیح نمیشوند و باید با ارقام دیگری کشت شوند که بتوانند رم اصلی را تلقیح نمایند. در درختان بادام، دانه ی گرده روی کلاله ی مادگی جوانه میزند و رشد میکند، اما رشد آن در خامه ی تخمدان متوقف میشود. در گرده افشانی گل های بادام زنبور، بخصوص زنبور عسل، تاثیر زیادی دارد. تکثیر بادام از طری کاشت بذر و سپس پیوند روی آن انجام میگیرد. البته میتوان آن را روی پایه های زردآلو، آلو و گوجه نیز پیوند زد.

نیاز اقلیمی بادام

با آنکه بادام درخت مخصوص مناطق معتدل با زمستان های سرد است؛ ولی برای گل دادن در بهار نیاز به سرمای زمستانه دارد. البته توقع آن از سرما نسبت به درختان میوه ی دیگر کمتر است. مجموع نیاز سرمایی بادام، با توجه به ارقام مختلف آن بین 100 تا 400 ساعت سرمای کمتر از 7 درجه سانتیگراد است. بادام های تونسی و سیسیلی از ارقامی هستند که نیاز سرمایی کمتری دارند؛ ولی رقم پویی نیاز بیشتری به سرمای زمستانه دارد.

دمای هوا نیز در جوانه زنی، شکوفه کردن و تکامل گرده های گل بادام دخالت دارد. میانگین دمای مناسب هوا برای بادام حدود 20-25 درجه سانتیگراد است و سرمای زمستانه آن پایین تر از 22- و گرمای تابستانه آن بیشتر از 35 درجه سانتیگراد نباشد. این گیاه با کم آبی، خاک های فیر، آهکی و سنگلاخی سازگار است؛ ولی بیشترین محصول را در خاک های سبک تا متوسط، عمیق با آب کافی و زهکش مناسب تولید میکند.

ارقام بادام

محصول بادام در بیشتر سال ها، به علت گل دهی زودتر در اوایل بهار، اغلب تحت تاثیر سرمای دیررس بهاره رار گرفته و از بین میرود. به این منظور تولید ارقام دیر گل و شناسایی ارقام بادام از نظر تاریخ گل دهی اهمیت خاصی دارد. از این رو ارقام بادام به چهار دسته زیر تقسیم میشوند:

1.ارقام خیلی دیرگل مانند علی بابا، شکوفه، سهند، فرانیس، A. 230 ، A.200

2.ارقام دیرگل مانند حریر، آذر، نون پاریل (Non Pareil)

3.ارقام متوسط گل مانند یلدا

4.ارقام زود گل مانند پوست کاغذی، علی اکبر ربی، مامایی

اختلاف زمان گل دهی در ارقام زود گل و خیلی دیر گل حدود 3-4 هفته است.

1.رقم آذر ( شماره کلون A.H.50 )

این بادام حاصل دورگ رقم ایتالیایی کریستومورتو(Cristomorto)  به عنوان پایه ی پدری و رقم فرانسوی آی به عنوان پایه ی مادری است. درختی قوی و پربار است. دیرگل بوده و گل های آن هم زمان باز میشوند. نسبت مغز به میوه ی آن 40-42 درصد است. پوست سبز آن به آسانی از هسته جدا میشود. برای برداشت مکانیکی مناسب است.

2. رقم شکوفه ( کلون A.H.3 )

از هیبرید دو رقم نون پاریل و Al به دست آمده و شکل درخت آن گسترده و باز است. خیلی دیر گل بوده و تقریبا هم زمان با رم فرانیس شکوفه مینماید. نسبت مغز به میوه آن 60 درصد و جدا شدن پوست از میوه آن سخت است. این رقم به عارضه ی کف صمغ حساس است.

3. رقم فرانیس ( کلون R486 ) (Ferragnes)

درختی به نسبت قوی و خیلی دیرگل و منشا بتانیکی آن از کشور فرانسه است. در مایسه با سایر ارقام در مقابل بیماری های مونیلیا و لکه سیاه مقاوم تر است. نسبت مغز به میوه آن 38 درصد و برداشت محصول آن آسان است و پوست سبز آن به راحتی جدا میشود.

4. رقم حریر ( کلون A.H.25 )

درختی قوی تر از رقم آذر، دیرگل و پربار است. نسبت پوست به مغز آن 55 درصد و از بادام های پوست نازک است. به آسانی برداشت شده و پوست سبز آن از میوه جدا میشود. در این رقم میزان دوقلوی مغز 10 درصد است.

5. رقم سهند ( کلون L-62 )

درختی بزرگ و خیلی قوی است. خیلی دیرگل و پربارده بوده، هم زمان یا کمی دیرتر از رقم فرانیس شکوفه می نماید. نسبت مغز به میوه آن 25-28 درصد است.

6. رقم یلدا

اسم دیگر آن نپلوس اولترا (Neplus ultra) است. درختی قوی، به شکل به نسبت گسترده، که در بیشتر نقاط بادام خیز ایران سازگاری از خود نشان می دهد. میوه اش پوست نازک و نسبت مغز به میوه آن 50-55 درصد است. جزو ارقام میان گل به حساب می آید و دوره ی گل دهی آن طولانی است، به همین دلیل تعدادی از شکوفه های آن از خطر سرمای دیررس بهاره در امان می ماند.

7. رقم کاغذی ( سفید یا نجف آبادی )

منشا آن نجف آباد اصفهان است. از ارقام خیلی دیر گل که به نسبت پربار است و پوست نازکی دارد.

8. رقم نان پاریل (Nonpareil)

جزو واریته های به نسبت دیر گل و کیفیت میوه آن فوق العاده خوب است. درصد مغز آن 55-60 درصد، پوست خیلی نازک، مغز فوق العاده خوبی دارد و میزان باردهی آن به نسبت خوب است. میوه آن زود رس و به آفت مغز خوار بادام حساس است.

علاوه بر این ارقام دیگری نیز در بعضی از نقاط ایران یافت میشود. از جمله بادامی به نام ارژن در جنگل های استان فارس و کرمان یافت میشود که به صورت وحشی می روید.

9. رقم آی (Ai)

رمی پوست نازک و به نسبت پر بار، نیازمند هرس مداوم و گرده افشان مناسب، با مغز شیرین و مورد پسند در شیرینی سازی است.

خصوصیات فیزیولوژیکی شش رقم بادام انتخابی در ایستگاه آذر شهر

 

عدد 5 و 6 نشانه ی صفت مطلوب زراعی در حد خوب

عدد صفر نشانه ی خیلی بد و نامرغوب