گیلاس و آلبالو

مانند سایر درختان میوه ی هسته دار، این درختان نیز از خانواده ((رزاسه)) هستند. نام علمی گیلاس

Prunus avium L. و نام علمی آلبالو P. cerasus است.

مناطق تولید و نیاز رشد

گیلاس عموما بین 35-55 درجه شمالی و جنوبی در هر دو نیمکره کاشته میشود. گیلاس و آلبالو از درختان میوه ی مناطق معتدل سرد هستند. این دو گیاه در مناطی که به علت سرما برای درختان هلو و زردآلو نامناسب است، به خوبی رشد میکنند. مقاومت جوانه های گیلاس به سرما بیشتر از هلو و کمتر از گلابی و آلوست و دمای تا حدود 25- درجه ی سانتیگراد را تحمل میکنند؛ ولی مقاومت جوانه های آلبالو بیشتر از گیلاس و به اندازه ی ماومت جوانه های سیب است. نیاز سرمایی جوانه های گیلاس در حدود 500-1200 ساعت و نیاز آلبالو 600-1300 ساعت زیر 7 درجه سانتیگراد است.

گیلاس درختی بلندقامت است که ارتفاع آن به 18 تا 20 متر میرسد. شاخه های آن به صورت عمودی رشد میکنند. اما آلبالو کوتاهتر از گیلاس و تاج آن بر خلاف گیلاس، گسترده و پهن است. محصول آلبالو دیرتر از گیلاس میرسد.

آلبالو گیلاس که مشخصات درخت و میوه ی آن حد واسط بین آلبالو گیلاس است، از اختلاط ژنتیکی این دو گونه به وجود می آید.

درختان آلبالو و گیلاس در هر نوع خاکی می رویند؛ اما برای گیلاس خاک لیمونی شنی و برای آلبالو خاک لیمونی رسی مناسبتر است. این گیاهان در زمین های خشک و خیلی مرطوب بازدهی ندارند. ریشه ی آلبالو، در مقایسه با گیلاس، در برابر خاک های مرطوب ماومت بیشتری نشان میدهد؛ ولی زهکشی نکردن خاک به گیلاس صدمه میزند. در مناطق خیلی گرم، باید از کاشت این درختان در شیب های جنوبی خودداری کنید؛ زیرا پوست آنها در چنین مناطقی شکاف بر میدارد. درخت آلبالو را به علت سختی پوست تنه، بخصوص به سیب مقاومت زیادی که در مابل سرما، شوری و قلیائیت خاک دارد، میتوان در اغلب مناط، اعم از مناطق مرتفع یا پست، به خوبی کشت و پرورش داد. بزرگترین نقص این گونه، تعداد زیاد ریشه جوش است که به تدریج تمام سطح اطراف درخت را فرا میگیرند. معمولا درختان گیلاس و آلبالو را با بذر و پیوند و گاهی به روش قلمه یا خوابانیدن شاخه تکثیر میکنند. برای پیوند این درختان، از پیوند شکمی، اسکنه و لوله ای استفاده میکنند؛ که پیوند شکمی از همه متداول تر است. به تازگی نیز برای تکثیر گیلاس از روش پیوند قاشی استفاده میشود.

برخی از ارقام گیلاس خود ناسازگار و دگرناسازگار هستند.و به ارقام گرده دهنده نیاز دارند. اما ارام آلبالو خود بارور هستند و نیازی به ارقام گرده دهنده ندارند. دانه های گرده گیلاس سنگین و بسیار چسبنده اند و به همین دلیل قادر به نقل و انتقال با باد نیستند. فط زنبور عسل میتواند گرده گل را از بساک یک گل به کلاله ی گل دیگر منتقل کند. گیلاس هایی که گوشت سفت دارند، در مقابل ترکیدگی ناشی از باران، مقاوم تر از ارقام گوشت نرم هستند.

ارقام گیلاس

ارقام گیلاس بر اساس بافت گوشت و تشکیل میوه به دو گروه تسیم میشوند. گیلاس های گرد و گیلاس های قلبی شکل. میوه ی گیلاس های قلبی شکل گوشت نرم و ترد دارند و رنگ آنها از سیاه تا روشن متغییر است. رنگ آب میوه نیز از رنگ میوه تبعیت میکند. گیلاس های گرد نیز رنگ های مختلف از سیاه تا قرمز روشن دارند و گوشت میوه آنها سخت تر از گیلاس های قلبی شکل است.

1.گیلاس سیاه مشهد

قدرت درخت این رم متوسط و مخروطی شکل است. درختی پر بار است که معروف ترین و بهترین رقم موجود برای حمل و نقل محسوب میشود و بازار پسندی خوبی دارد. اوایل تیر ماه میرسد. رنگ پوست آن قرمز تیره است و رنگ گوشت آن قرمز و بافت سفتی دارد. میوه آن قلبی شکل است. این رقم نیاز به رقم تلقیح کننده دارد.

2. گیلاس صورتی لواسان

قدرت درخت این رقم هم متوسط و مخروطی شکل است. میوه صورتی رنگ و گوشت آن زرد روشن است. شکل میوه قبلی و صاف است. اندازه میوه متوسط و در هفته اول تیر ماه میرسد. مصرف تازه خوری دارد. خاصیت حمل و نقل و بازار پسندی آن خوب است.

3. زرد دانشکده کشاورزی

درختی وی و مخروطی شکل است که از فرانسه وارد ایران شده است. میوه ای زرد و گلی دارد. رنگ گوشت آن نیز زرد و بافت نرم و محکمی دارد. میوه قلبی شکل، صاف و درشتی دارد که در دهه ی اول تیرماه می رسد. تولید خوبی دارد و خاصیت حمل و نقل میوه آن متوسط، برای تلقیح گل نیاز به رقم گرده دهنده دارد.

4. سفید ارومیه

درختی با قدرت متوسط است که تاج به نسبت گسترده ای دارد. رنگ میوه سفید، گوشت آن نیز سفید و بافت سفتی دارد. میوه آن قلبی شکل، اندازه میوه به نسبت درشت و در هفته چهارم خرداد ماه میرسد. میوه خیلی شیرین، بازارپسندی آن متوسط و خاصیت حمل و نقل خیلی خوبی دارد، که بیشتر میتوان آن را در صنایع تبدیلی مصرف نمود. گیلاس هاس سفید با زرد از نظر تجاری، از سوی مصرف کنندگان ژاپنی ترجیح داده میشوند.

5. بینگ (Bing)

درختی به نسبت کشیده و قوی که اصل آن از آمریکاست. میوه های قرمز رنگی دارد که گوشت آنها زرشکی با بافت سفت و آبدار است. میوه آن قلبی شکل و صاف است و در هفته آخر خرداد ماه میرسد. خاصیت حمل و نقل متوسطی دارد، بازار پسندی آن مطلوب، میزان تولید آن خوب و برای تلقیح به رقم دیگری نیاز دارد. به ترکیدگی میوه حساس است.

6. پروتیوا (Protiva)

در اصل فرانسوی و درختی با قدرت متوسط و تاج گسترده است. میوه آن صورتی با لکه های قرمز، گوشت میوه صورتی، بافت آن نرم، قلبی شکل و صاف است. در دهه اول تیرماه می رسد و خاصیت حمل و نقل و بازار پسندی خوبی دارد. میزان تولید آن خوب و برای تلقیح نیاز به رقم تلقیح کننده دارد.

7. آلبالوی مونت مورنسی (Mont morency)

در اصل فرانسوی است. با میزان تولید متوسط بیشتر برای تهیه ی مربا و کمپوت مصرف میشود. میوه ی آن به رنگ قرمز تیره است که شکل درشت و گرد و دم کوتاهی دارد. گوشت میوه آن صورتی با بافت نرم ودر هفته آخر خرداد ماه میرسد. مونت مورسی که یک نوع آلبالو با آب میوه شفاف و طعم مشخصی دارد به خوبی برای مصرف کنندگان آمریکای شمالی شناخته شده است. آب میوه و میوه خشک آن را نیز مضرف میکنند.