ارقام گلابی

از میان ارقام گوناگون گلابی ، فقط تعداد کمی ارزش اقتصادی بالایی دارند ( حدود 24 واریته ) که به دو گروه زیر تقسیم می شوند:

1. گروه اروپایی : این دسته از گلابی ها احتمالاً از گونه ای به نام Pyrus communis که بومی مناطق معتدله ی اروپا و آسیای غربی است ؛ منشا می گیرد و در میان انواع گلابی های تجاری ، بیشترین سطح زیر کشت را در جهان دارد. میوه هی در زمان رسیدن شیرین و گاهی ملس و بافت میوه صاف تا به طور کامل زنگاری ( مانند رقم بوسک ) است. ارقام مهم این نوع گلابی ها در ایران عبارت اند از : شاو میوه ، ویلیامز ، دوشس ، فلسطینی ، اسپادونا ، کوشیا ، درگزی ، نطنزی ، سبری ، سردرود یا پیغمبری و بیروتی.
2. گروه شرقی یا ناشی (Nashi) : آنها را گلابی های اسیایی نیز می نامند. این نوع گلابی ها ، شکل  به نسبت گرد ، شبیه سیب ، پوست خیلی جذاب و گوشت ترد تری دارند. گلابی های این گونه ، با سلول های ریگی فراوان در بافت میوه ، برگ های بزرگ و گسترده ی سبز و قدرت رشد زیاد تر از انواع اروپایی ، متمایز می شوند. میوه یا آنها در ارقام مختلف به طور کامل زنگاری و قهوه ای تا قرمز مسی رنگ است. اغلب ارقام ف شاخه های رشد فصل جاری گوشتی دارند.
3. ارقام اروپایی

بارتلت (Bartlerr)

درخت پر محصولی که با شرایط گسترده ی اقلیمی و انواع مختلف خاک سازگاری دارد . هم به عنوان میوه ی تازه خوری در فصل ، و هم انباری برای غیر فصل ، تهیه ی کمپوت و حتی به حالت خشک شده مصرف می شود. خاصیت حمل و نقل آن خوب است و عمر نگهدار آن در سرخانه زیاد است؛ اگر به موقع چیده شود ، تا 4 ماه در سردخانه قابل نگهداری است. برای جلوگیری از بروز بیماری آتشک و تولید محصول با کمیت و کیفیت رضایت بخش در این رقم ، مدیریت باغ باید قوی  باشد. ان را در اروپا ، استرالیا ، نیوزیلند ، آفریقای جنوبی و ایران به نام (( ویلیامز )) (Williams) می شناسند ؛ ولی در امریکا به بارتلت معروف است. اندازه ی میوه متوسط ، گلابی شکل ، پوست آن صاف ، به رنگ سبز مایل به زرد است. گونه هایی که با نور مواجه می شوند ، لکه ی قرمزی پیدا می کنند ، دم ان به نسبت دراز ، خشبی و گوشتدار تا حدی خمیده ، گوشت آن سفید ، آبدار ، شیرین و عطر مخصوص دارد. به بیماری لکه سیا سیب حساسیت دارد و به حمله ی پسیل و سوزش برگ ها نیز خیلی حساس است.

بوره ها ردی (Beurre Hardy)

اطلاح گلابی به چند رقم گلابی مانند ، بوره بوسک ، بوره هاردی و بوره ژیفارد داده که  به سبب داشتن گوشت نرم و لطیف این ارقام است.

میوه اس بزرگ تا متوسط و شکل نا منظمی دارد. میوه تا حدی خشبی و اغلب کج است و به آسانی می شکند. گوشت میوه سفید مایل به زرد ، یا سبز روشن ، آبدار ، لطیف و خیلی شیرین ، کمی اسیدی با عطر مخصوص است. به لکه سیاه حساس است و نیز به شانکر گلابی ؛ بخصوص در مناطق مرطوب ، مبتلا می شود.

بوره بوسک (Burre Bosc)

درختی با قد متوسط ، شاخه های بلند بارده تا حدی افتاده است. میوه ی آن حجم متوسط با قدی کشیده ، دم بلند خمیده و خشبی ، پوست زبر و خشک و تقریبا ً تمام  رنگ فلزی دارد. گوشت میوه مایل به زرد و کمی سفت با دانه بندی ریز ، آبدار MAC خیلی شیرین با عطر مخصوص است. بعضی از اوقات گوشت قهوه ای دارد . قابلیت نگه دایر در انبار و خاصیت حمل و نقل خوبی دارد. بیماری لکه سیاه ، کمتر به برگ های آن آسیب می زند ؛ ولی روی میوه زیاد دیده می شود.

آنجو (Anjou)

این رقم ، اگر خوب پرورش باید و رشد خوبی داشته باشد ، کیفیت خوب و خاصیت انباری و حمل و نقل بالایی دارد. شکل میوه تا حدی گرد است و پوست سبز روشن دارد و بر خلاف بارتلت ، در زمان رسیدن به رنگ زرد تغییر نمی دهد . گوشت خیلی نرم ، معطر و بافت مناسبی دارد. درخت نسبت با بارتلت ، در مقابل آتشک مقاوم است. به علت اندازه کوچک و ظاهر آن ، با رقم های جدیدی قابل رقابت نیست.

کومیس (Comice)

درختی بلند و قوی دارد و میوه ی آن زرد رنگ با گونه ی کمی سرخ است. شکل مخروطی منظمی دارد. کم عطر و مدت نگهداری آن در انبار حدود 3 ماه است.

کیفر (Kieffer)

میوه ان کمپوت است و کیفت پایینی دارد . رقم گرده دهنده ی ضعیف برای بیشتر گلابی ها است و در برابر اتشک مقاومت می شکند.

سکل (Seckel)

اندازه ی درخت ان متوسط تا بزرگ ، اندازه ی میوه کوچک ، رقمی با کیفیت بسیار بالا ، جذاب ، پر بار و دیررس دارد. به رنگ خرمایی و زیتونی است. در زمان رسیدن رنگ میوه تغییر نمی کند . به مصرف تازه خوری و کمپوت می رسد.

فورل (Forelle)

واریته ی کوچک تری است . در زمان رسیدن به رنگ زرد براق با خال های قرمز در می آید و شیرین و آبدار است.

کونکورد (Concorde)

میوه ای به شکل بلند ، با گردنی دراز است . رنگ آن سبز طلایی و گاهی لکه های خرمایی دارد. طعم شیرین وانیلی و بافت محکمی دارد. در موقع رسیدن تغییر رنگ می دهد.

کنفرانس (Conference)

رقم پاییزه ی میان رس ف با ظرافت تولید خیلی خوب دارد. اندازه ی درخت متوسط ، اندازه ی میوه متوسط تا درشت ، به رنگ سبز است ، که مصرف تازه خوری دارد.

دوشس (Duchesse)

میوه ی آن مخروط نامنظم ، سطح میوه ناصاف ، بافت نرم ، دم میوه به نسبت باند و قهوه ای ، مزه ی آن شیرین با اسیدیته ی بالا و کمی ترش است . میوه ی این رقم گرچه به صورت تازه خوری هم مصرف دارد ؛ ولی بیشتر در کمپوت سازی استفاده می شود.

هر چند اغلب گلابی های اروپایی سبز یا قهوه ای هستند ، اما شماری از ارقام آن رنگ پوست قرمز دارند . تعدادی از این ارقام جهش یافته ارقام موجودند ؛ مانند ، ردکلپس فیوریت (Red Clapp s Favourit) کریمسون جم کومیس (Crimson Gem Comice) و بارتلت قرمز ؛ اگر چه بعضی مانند کاس کید (Cascade) ، از ارقام اصلی پوست قرمزند. گلابی قرمز ، نسبت به انواع سبز ، رشد رویشی کمتری دارد. همچنین گلابی هایی هم با رنگ قرمز آتشین نیز موجودند ؛ مانند فلورل (Florelle) .

ارقام مهم آسیایی

شینکو (Shinko)

میوه ای متوسط  تا بزرگ دارد . رنگ پوست آن قهوه ای یا طلایی مایل به قهوه ای است. گوشت میوه سفید مایل به زرد و آبدار با طعم شیرین دارد. میوه ی ان کیفیت بسیار خوبی دارد. اندازهی  درخت ان متوسط و میزان باردهی آن خوب است. 3 تا 4 ماه در انبار می ماند.

هوسوی (Hosui)

یک رقم ژاپنی است که میوه های بزرگ ، حنایی مایل به قهوه ای  ، با کیفیت بسیار خوب دارد و اغلب مردم طعم آن را می پسندند.

ارقام ایرانی گلابی 

گلابی نطنزی

درختی حجیم ولی کم بار است . گلابی های ریگ دار است که میوه ی ان نسج ترد و آبدار و معطر دارد. در زمستان بازار آن خوب است. اصل آن از قریه ای به اسم نطنز انده ؛ که منطقه ای ییلاقی در دامنه ی کوهستان کرکس با آب و هوای  سرد است.

شاه میوه

رقمی متوسط رس دارد. خیلی دیر به محصول مینشیند . به کمبود روی حساس است و به کلروز آهن مقاومت نشان می هد. درختی بلند و قوی دارد. میوه ی آن زرد روشن مایل به سبز و به شکل مخروط منظم است. طعم آن شیرین ، معطر  ، لطیف و آبدار و بازار پسندی خوبی دارد و برای انبار مناسب نیست.

سبری

درختی بلند و قوی به شکل دوکی دارد. میوه ی آن سبز مایل به زرد خالدار و کم عطر است. در به بار می نشیند . مدت نگهداری میوه در انبار حدود 100 روز است.

گلابی درگزی

درخت آن هرمی شکلی است . پر محصول بوده . میوه ی آن خاصیت انباری و قابلیت حمل و نقل خوبی دارد. رنگ میوه طلایی تا گونه ی قرمز ، کمی ریگدار و درشت است.

گلابی تاشکندی

شبیه دوشس است و میوه ی آن برای تازه خوری و هم کمپوتی مناسبی است . در مشهد بیشتر از ان برای کمپوت سازی استفاده می شود و خاصیت انباری کمی دارد.

گلابی قوسی مشهد

درختی قوی که دیر به بار می نشیند . میوه ی ان در رس است. از نوع گلابی های گرد و ریگدار شبیه به سبری و نطنزی  ؛ ولی از آنها بزرگ تر و شبرین تر است. خاصیت انباری زیادی دارد و بسیار مطبوع و خوشمزه است.

گلابی دم کج

بومی مناطق اطراف کرج و از زود رس ترین ارقام گلاب است. درختی بلند با ریشه زیاد دارد. به علت زود رس بودن ارزش اقتصادی آن بالا ؛ ولی کیفیت میوه ی آن پایین است . رنگ پوست میوه سبز ، شکل میوه مخروط کشیده ، خاصیت انباری کمی دارد.

گلابی سردرود یا پیغمبری

درختی با رشد زیاد دارد ، که در شرایط خاک های سنگین به کلروز آهن و روی مبتلا می شود. شکل میوه کشیده ، مخروطی منظم ؛ سطح میوه صاف با یک خط گود در پشت ، به رنگ سبز مایل به خاکستری ، گوشت سفید ،

پوست نازک ، دیر رس ، با خاصیت انباری خوب است.

گونه های وحشی گلابی بومی فلات ایران

گونه های متعدد وحشی گلابی از جمله پست ساحلی دریای  خزر تا ارتفاعات 3000 متری دامنه های البرز و رشته جبال زاگرس از شرق به غرب و از شمال به جنوب پراکنده اند. در ایران تعداد 12 گونه از جنس pyrus  وجود دارد که به طور خلاصه در زیر شرح داده می شوند:

گونه ی P. syriaca

درختی است به ارتفاع 10 متر با انشعابات خاردار و برگ های کشیده ی تخم مرغی که میوه ای گلابی شکل مایل به کروی و به رنگ قهوه ای دارد. میوه ای آن در مناطق مختلف کشور نام های گوناگون دارد. برای مقال ، در آذربایجان به (( داغ امروت )) ، در لرستان (( مرود ، امرود ، مرو )) و در کردستان به (( همرو ، هرنو ، هرمی )) معروف است.

گونه ی  p. salisifolia

درختی خاردار است. با ارتفاع 10 متر ، میوه ی گلابی شکل یا تقریبا ً گرد که به پایک قوی و کوتاه منتهی می شود. رنگ میوه ی رسیده زرد طلایی مایل به سبز خالدار است. این گلابی نیز در آذربایجان ، داغ امروتی یا گلابی کوهی نامیده می شود. از این گونه دو واریته در ایران وجود دارد.

گونه ی p. glabra

ارتفاع این درخت به ندرت تا 6 متر می رسد . میوه ی ان رنگ قهوه ای روشن و کروی شکل دارد.

گونه ی  p. communis  ( خوج یا خج )

ارتفاع این درخت تا 20 متر می رسد. میوه ی آن از گرد تا گلابی شکل است. رنگ میوه ، سبز که کمی به برخی می زند. علاوه بر گونه های نام برده ، گونه های دیگری تیز در مناطق مختلف ایران دیده می شود.