سیب

سیب اهلی از غرب آسیا ، شرق اروپا و جنوب غربی چین ، هندوستان و امریکای شمالی است. اگر چه بعضی از گونه های سیب در برابر سرما مقاوم  نیستند ، سیب اهلی یکی از مقاوم ترین میوه های منطقه ی معتدله است. سیب درختی از خانواده ی گلسرخیان (Posaceae) و از جنس Malus  است. در حال حاضر 35 گونه ی مختلف سیب در دنیا شناخته شده است. بیشترین آنها از نوع سیب های میوه ریز یا زینتی هستند. حدود 15 گونه ی آن  از گونه های اولیه اند، که 2 گونه ی آن از اروپا ، 4 گونه از آمریکای شمالی و بقیه از آسیا هستند. اغلب ارقام اهلی سیب از M. pumilla mill که سیب معمولی اروپاست ، مشتق شده اند.

میوه ی سیب و گلابی از میوه های شفت مانند هستند؛ یعنی ، بیرونی  ( برون بر  و میان بر ) آنها  گوشتی و در درون بر چرمی است. در برش یک سیب ، دانه ها در وسط قرار گرفته و با درون بر چرمی احاطه شده اند.

 مناطق انتشار و نیاز اقلیمی سیب

تنوع زیاد و سازگاری آب و هوایی سیب باعث شده تا این درخت وسیع ترین میوه ی کشت شده در منطقه معتدله باشد. بعضی از ارقام سیب در 70 روز می رسند، و برخی دیگر 180 روز یا بیشتر برای رسیدن لازم دارند. همچنین ، در برخی از ارقام سیب تناوب باردهی  ( سال آوری ) (Alternate bearing) شدید است. مانند سیب لبنانی زرد و بعضی دیگر سال آوری خفیف بوده و در سال هایی که محصول زیاد باشد ، در سال بعد از مقدار آن کاهش می یابد. معمولاً در ارقامی از سیب که تناوب باردهی دارند ، پیش از 90 درصد از جوانه ها ی انتهایی قادر به تشکیل گل هستند؛ اما در ارقامی که همه اله محصول می دهند، این نسبت به 20 درصد کاهش می یابد. در ضمن برخی از ارقامی که همه ساله محصول میدهند ، معمولاً بیشتر گل ها روی  شاخه تشکیل می شنود؛ مانند رقم (( رم بیوتی )) (Rome beauty) ؛ اما ارقامی که سال آوری دارند، قسمت بیشتر جوانه های گل  روی مهمیز یا سیخک ها (Spurs) تشکیل می شوند؛ مانند ، رقم (( ویلثی )) (wealthy).

ارقام مهم سیب های ایران

الف ) سیب تابستانی . ب) سیب پاییزه یا زمستانی

سیب های تابستانی

ارقامی هستند که محصول آنها از اواخر خرداد و اوایل تابستان می رسد.

سیب گلاب

این سیب به علت داشتن عطر خاص به سیب کلاب معروف است. اسامی گوناگون مانند : گلاب اصفهان ، گلاب تربت حیدریه ، گلاب شهریار ، کلاب شیراز و گلاب کهنز شناخته می شوند.

از این دسته سیب ها ، مشخصات سیب تربت حیدریه به این شرح است : رنگ میوه : سرخ و  سفید کمی سبز – حجم متوسط – طعم شیرین آبدار – تاریخ گل دهی تا رسیدن 85-95 روز – سال به بار نشستن 3-4 یال .

سیب قره یرپاق

سیبی است که در منطقه ی آذربایجان کشت می شود و شاخ و برگ های قوی دارد. حجم میوه متوسط – رنگ میوه قرمز یکدست با خال های سفید – آبدار – کمی معطر – کمی شیرین – وزن میوه متوسط – تاریخ رسیدن دهه ی اول مرداد.

سیب تابستانه اهر

در دوره ی اهر ، مشکین شهر و سایر مناطق ییلاقی آذربایجان کشت ان متداول است. سیبی خوشرنگ ، به رنگ قرمز تند ، پر بار و بازار پسند است .

سیب شفیع آبادی

در باغ های اطراف تهران و کرج کشت می شود و رنگ میوه سرخ و سفید گای – گرد کمی کشیده و منظم – پوست صاف – کمی عطر – شیرین ولی کم آب – وزن متوسط – سال به بار نشستن سال 3 یا 4 – تاریخ رسیدن اواخر تیر و اوایل مرداد.

سیب علی موری خراسان

بهترین  رقم تابستانه ی اطراف مشهد است و علاوه بر این ، یک  رقم سیب موری نیز وجود دارد که بومی ارنگه راه رج – چالوس است و سیبی سرخ و سفید است. بیشترین وزن 184 گرم – شیرین – کم عطر – آبدار. این نوع سیب از انواع سیب های پاییزه به حساب می آید و قبل از به بازار آمدن سیب های  (( رد)) و (( گلدن )) مهمترین سیب بازار تهران در زمستان است.

سیب قندک

سیبی کوچک ، سفید ، خیلی زودرس است ، که قبل از سیب گلاب به بازار می آید و به همین دلیل در اوایل تابستان بازار خوبی دارد.

سیب مربایی مشهد

درختی پاکوتاه پر بار و از سیب های ریز (Crab apple) است. میوه ی قرمز خوش رنگی دارد، که اغلب از آن مربا درست می کنند. بیشترین وزن میوه ی آن 11 گرم و کمی معطر است. در اوایل شهریور می رسد.

علاوه بر این ها ، ارقام دیگری هم وجود دارند. در این جا فقط نام آنها آورده می شود : نوری مراغه – قزل آلما – عاشق آلماسی – سیب شیخ احمد تبریز – سیب خورسیجان.

سیب های پاییزه و زمستانه

سیب هایی هستند که اوایل مهر می رسند. بیشتر آنها قابلیت نگهداری خوبی در زمستان دارند و می توان آنها را به مدت زیادی در سردخانه نگهداری نمود.

سیب سید عباسی مشهد

این رقم در اغلب نقاط خراسان خیلی گسترده کشت می شود و از بهترنی ارقام زمستانه کشور به شمار می رود.البته ریز ویژگی های مشترک آنها عبارت است از : رنگ میوه ی سرخ تا سرخ تند ، فرم عمومی گرد و گاهی کشیده، وزن متوسط 86 تا 215 گرم ، تاریخ گل دهی در کرج  29-7 اردیبهشت، تاریخ رسیدن اواسط مهر تا اواخر آن ، کم عطر ، دارای خاصیت انباری خوب و در سال 4 یا 5 به بار می نشیند.

سیب زنوز

قبل از توسعه ی سیب های رد و گلدن ، این رقم از بیشترین سیب های زمستانه ی آذربایجان بوده. در زنوز، با این نام حدود 18 رقم سیب وجود دارد ؛ که مشخصات عمومی آن به شرح زیر است: قرمز رنگ ، کمی کشیده ، قابلیت انباری بالا ، وزن متوسط میوه 124-210 گرم ، طعم شیرین ، معطر ، گل دهی  29- 25 فروردین و رسیدن میوهی آن دهه ی سوم شهریور است.

سیب شمیرانی

یکی از مهم ترین و مرغوب ترین سیب های بازار تهران ، قبل از معرفی و رد و گلدن بوده است. حجم میوه ی آن متوسط، گرد ، قرمز خوشرنگ حنایی با زمینه زرد ، شیرین  ، معطر و با قابلیت انباری ، تاریخ گل دهی آن 20 تا آخر فروردین ماه ، تاریخ رسیدن میوه ی آن اواسط مهر ماه و سن باروری آن 5-6 سال است.

سیب گلشاهی

موطن اصلی ان دره های شمالی بینالود در خراسان است. سیبی با حجم متوسط تا کوچک ، سفید با لکه های قرمز در طرف نور ، پوست نازک ، آبدار، معطر ، با خاصیت انباری خوب است.

سیب دریان

شبیه گلشاهی، به رنگ سبز ، با حجم متوسط  تا ریز ، آبدار و کم شیرین با قابلیت نگهداری در سردخانه است. این سیب همراه با زنوز مهمترین رقم سیب زمستانه در بازار تبریز است. این رقم به بیماری لکه سیاه سیب حساسیت دارد.

ارقام مهم سیب های خارجی

گلدن دلیشز (Golden delicious)

این رقم از طریق واردات میوه از لبنان به ایران ، از سال های 1330 به نام سیب لبنانی معروف و شناخته شده است. با قدرت تطابق خوب ، این سیب درحال حاضر مهم ترین رقم سیب کشورمان است. در  کوهپایه های کشور با ارتفاع بالای 1500 متر با کیفیت مطلوبی رشد می کند.

درخت سیب گلدن ، تاج گسترده ، با حجم متوسط نیمه افراشته م معمولاً پر بار دارد. میوه ی بلند و کشیده ، که وزن ان به 175- 295 گرم  میرسد. پوست خیلی صاف ، در بعضی مناطق کمی زرنگاری  ، به رنگ سبز مایل به زرد است. در مناطق  مرتفع با نور کافی و هوای خنک ، گونه ی ان رنگ  قرمز روشنی به خود می گیرد. خاصیت  انباری میوه ی ان خوب است . تاریخ گل دهی این رقم در شرایط کرج 20 فروردین تا 12 اردیبهشت ماه است. روی پایه های بذری در 4-5 سالگی به بار می نشیند . در شرایط بیشتر نقاط میوه خیز ایران، ظاهراً به تلقیح کننده نیازی ندارد و برداشت میوه ی آن از اواخر شهریور تا اواخر مهر ماه است. این رقم و (( رد دلیشز )) به بیماری لکه  سیاه حساس اند، به سفیدک تا حدی مقاوم و به آتشک کاملاً مقاوم است.

رد دلیشز (Red delicious)

این رقم را مشابه گلدن ، و مهم ترین رقم تجاری جهان است. نگهداری این رقم به سردخانه نیاز دارد و در غیر این صورت خیلی زود گوشت میوه آردی  و کم آب می شود. به علت داشتن خاصیت سال آوری و لزوم داشتن رقم تلقیح کننده ، در گذشته ، در مقایسه با گلدن ، در ایران کمتر طالب داشت ؛ اکنون با ایجاد سردخانه های مجهز و اشنا شدن باغداران با چگونگی پرورش آن، بر طرفداران آن افزوده شده است.

از ویژگی های این رقم ، موتاسیون و جهش زیاد آن است . به طوری که امروزه بیش از 22 زیر رقم  یا کلون از آن شناخته شده است ؛ که برخی از آنها جانشین رقم اصلی رد دلیشز شده اند. مانند  زیر رقم استارکینگ (Starking)که میوه آن دو هفته زودتر از رقم رد دلیشز رنگ می گیرد ، و میوه آن از دسته قرمز مخطط است که به طور کامل قرمز می شود. زیر رقم های واریته ی رد دلیشز بر حسب رنگ میوه و وضع رویش درخت ، به سه دسته کم رنگ ، متوسط و پر رنگ طبقه بندی می شود.

رقم استارکینگ

اندازه ی میوه ی آن متوسط تا بزرگ و شکل ان کشیده است ؛ که در قسمت نوک میوه باریک تر می شود. پوست میوه صاف و روی ان یک ورقه ی مومی کشیده شده است. گوشت میوه سفید مایل به زرد است که در زمان  رسیدن کامل زرد می شود. ترد و آبدار ، شیرین و اندکی معطر و زمان چیدن میوه اواخر شهریور تا اواسط مهر ماه است.

در انبارهای معمولی یک تا دو ماه ؛ ولی در سرد خانه ، در دمای 1-+ درجه سانتی گراد ، تا اواخر بهمن ماه با حفظ خواص مطلوب خود قابل نگهداری است.

این رقم در مناطق مرطوب به بیماری شانکر مبتلا می شود. در برابر لکه سیاه سیب و کنه حساسیت کمتری دارد ولی بیشتر از گلدن دچار سفیدک کی شود.

گرانی اسمیت (Granny Smith)

اندازه ی میوه آن تا حدودی درشت و کروی شکل است . رنگ پوست میوه سبز ، صاف ، محکم و از ورقه مومی پوشیده شده است. گوشت میوه شیرین مایل به ترش ، اندکی معطر و بعد از رسیدن ترد و آبدار می شود. زمان رسیدن و چیدن آن ، اواخر شهریور تا اواسط مهر ماه است. این رقم ، احتمالاً به علت تولید کم گاز اتیلن ، خاصیت انباری خیلی خوبی دارد.

درخت این رقم رد متوسطی دارد و نسبت به سفیدک ، آفت کنه ، بیماری لکه سیاه سیب ، حساس و به آتشک بسیار حساس است.

جوناتان (Jonathan)

این رقم امریکایی است و در ایران بیشتر به یوناتانشهرت دارد. این رقم به سفیدک بسیار حساس ، به آتشک حساس و به لکه سیاه سیب ، کمی تا حدودی حساس است.

حجم میوه آن کوچک تا متوسط ، به شکل گرد اندکی کشیده است. پوست میوه صاف و نقطه های مشخص دارد. رنگ زیرین زرد مایل به سبز که یک پوشش قرمز همه جانبه آن را فرا گرفته است. گوشت میوه سفید مایل به زرد ، تا حدی محکم ، خیلی آبدار، کمی ترش و اندکی معطر است. زمان برداشت میوه از اواسط شهریور تا اوایل مهر ماه و قابلیت نگهداری آن در سردخانه ی مجهز تا اواخر بهمن ماه است.

مک اینتاش (Mc Intosh)

این رقم ، در اصل کانادایی است. حجم میوه ی آن درشت ، به شکل گرد ف رنگ پوست آن سبز که از یک رنگ قرمز مایل به آبی پوشانیده می شود. پوست میوه صاف و محکم است. گوشت میوه سبز مایل به سفید ، لطیف و آبدار ، شیرین ، معطر و اندکی ترش مزه است.

برداشت محصول آن در اواخر شهریور انجام گیرد و در سردخانه  تا اواخر آذر ماه ماندگار است. در مقابل لکه سیاه سیب در مناطق  مرطوب بسیار حساس بوده ؛ به طوری که ممکن است صد در صد محصول غیر قابل فروش شود ؛ ولی میزان حساسیت ان به سفیدک و آتشک بر حسب منطقه ممکن است کم تا متوسط باشد.

کاکس ارنج (Cox s Orange pippin)

میوه ای کوچک تا متوسط ، به شکل گرد ، پوست زبر و پوشیده از یک نوع زنگار است . رنگ میوه زرد مخلوط با سبز و پوششی از قرمز نارنجی دارد. گوشت میوه مایل به زرد ، فشرده ، آبدار و تا حدی محکم است. برداشت محصول ان در اواخر شهریور و اوایل مهر ماه انجام م می شود. در سرد خانه تا اواخر دی ماه قابل نگهداری است. این رقم به سفیدک ، پوسیدگی طوقه حساس و لکه سیاه به طور متوسط حساس است.

ارقام مک اینتاش ، یوناتان ، اسپارتان و گلدن دلیشر زود به بار می نشینند.

فوجی (Fuji)

در ژاپن به دست آمده ، 50-70 درصد سطح میوه از نوار های قرمز رنگ روی زمینه ی سبز پوشیده شده است. بافت زرد مایل به سفید و سفت ،  ترد ، آبدار ، با طعم شیرین دارد . قابلیت نگهداری در انبار این رقم حدود 7-8 ماه است . این رقم به لکه سیاه و آتشک بسیار حساس و به سفیدک به طور متوسط حساسیت دارد.

گالا (Gala)

این تلاقی گلدن دلیشز و کاکس ارنج به دست می آید. شکل میوه بیضوی و با توجه به نژاد  40- 90 درصد پوست میوه از رنگ قرمز مایل به نارنجی روی زمینه ی زرد مایل به سبز پوشیده شده است. برخی نژادها از نظر رنگ نواری شکل و بقیه قرمز رنگ هستند. طول مدت انبار ان متوسط است. این واریته به عنوان بهترین سیب تابستانی شناخته شده ؛ ولی به لکه سیاه و آتشک بسیار حساس و به سفیدک به طور متوسط حساس است.

انواع پایه های سیب

در کشت بهاره ، بذرها برای جوانه زدن به سرمادهی 60-90 روزه ، در دمای  7-2 درجه سانتی گراد نیاز دارند.