انواع پیوند از نظر محل انجام

برخی از پیوند ها باید در مخل باغ انجام شود. در حالی که بعضی پیوند ها مانند پیوند انگلیسی در اتاق یا کارگاه هم می توان انجام داد و  به همین دلیل آن را پیوند رومیزی (Bench Grafting) نیز نی می نامند ؛ و در آخر اینکه پیوندی به نام امگا (Omega) را با ماشین انجام می شود.

پیوند شکمی

یک نوع پیوند جوانه است ، و باید زمانی انجام شود که جوانه ها متورم شده باشند و شیره ی گیاهی در حال جریان باشد ؛ یعنی پوست شاخه به راحتی از آن جدا شود. برای انجام ان با توجه به موارد زیر عمل می شود:

1. انتخاب پیوندک : پیوندک باید شاخه های یکساله ای که خوب رشد کرده اند ، انتخاب شود. پس از قطع شاخه ، برگ های ان را از نزدیکی دمبرگ جدا می سازیم. اگر تعداد شاخه ی مورد نیاز برای تهیه پیوندک زیاد باشد و یا اگر از محل باغی که پیوندک را از شاخه های درختان آن انتخاب می کنند و نهالستان فاصله زیادی است، برای جلوگیری از خشک شدن پیوندک ها، آنها را در داخل کیسه یا گونی مرطوبی گذاشته و در یک محل سایه تا زمان انتقال و انجام پیوند ، نگهداری نمود.
2. جدا کردن جوانه از پیوند ک : برای تهیه ی پیوند ک ، باید یک جوانه را از شاخه جدا کرد. بهتر است که از جوانه های قسمت میانی شاخه برای این کار استفاده شود. جوانه های موجود در سر شاخه و نیز انتهای آن مناسب این کار نیستند.

جهت تهیه پیوند ک ، نخست یک برش افقی در فاصله حدود یک تا دو سانتی متر بالای جوانه در پوست شاخه ایجاد کرد و سپس طوری دو برش عمودی از دو طرف برش افقی ایجاد کرد که از دو طرف جوانه گذشته و در زیر جوانه به هم برسند.

1. جدا کردن پیوندک : اکنون باید با یک حرکت پیچشی جوانه مورد نظر همراه با پوست اطراف ان که با خطوط افقی و عمودی مشخص شده ، از شاخه جدا سود. باید به یاد داشت که فقط پوست و جوانه شاخه جدا شوند و اگر بخشی از چوب به ان متصل باشد، به آرامی آن از پیوندک جدا شود.
2. ایجاد شکاف در پوست پایه : محل اتصال پیوندک و پایه ، در ارتفاع حدود 20-15 سانتی متری سطح خاک و در یک محل صاف از تنه ی پایه است. بنابراین ، ابتدا آن قسمت از سطح پایه را باید تمیز کرد، سپس با چاقوی پیوند زنی ، دو شکاف افقی و عمودی به شکل T  روی پایه ایجاد شود. توجه داشته باشید که در اینجا نیز عمق برش باید در حد پوست پایه  باشد . قطر پایه ی انتخابی برای پیوند بهتر است حدود 3 سانتی متر باشد.
3. قرار دادن پیوندک در شکاف پایه: برای این منظور ، ابتدا باید دو لبه ی شکاف ایجاد شده در پوست پایه را با لبه ی پشت چاقوی پیوند زنی باز کرد و حال به آرامی پیوندک را از لبه ی باز شده به طرف داخل شکاف قرار داد؛ به حالی که لبه ی صاف بریده شده پیوندک در محل شکاف پایه ای که به شکل خط افقی است ، قرار گیرد و دو لبه ی بار شده ی پوست پایه روی پوست پیوندک بخوابد.
4. بستن محل پیوند: در زمان اینجام اینو نوع پیوند ، مانند سایر روش ها ، دو لایه ی زاینده ی متعلق به پایه و پیوندک باید باهم تماس داشته باشند. زمانی که پیوندک در شکاف پایه به خوبی مستقر میشود ، محل زخم ایجاد شده را با نخ مخصوص پیوند و یا نوار نایلونی می بندند.
5. باز کردن نخ یا نوار پیوند: پس از گذشت حدود 3 هفته از زمان انجام عمل پیوند، در صرتی که پیوند گرفته باشد ، دمبرگ پیوندک خشک می شود و میریزد. اکنون لازم است همزمان با رشد جوانه ، نخ یا نوار پیوند از محل پیوند جدا می شود.

در درختانی مانند پسته که جریان شیره ی گیاهی زیاد است، و یا در نواحی ر باران ، معمولاً شکاف T  به شکل معکوس  زده می شود. (Inverted T) به این ترتیب ، شیره ی گیاهی و آب باران از زیر محل جوانه ی پیوندک جاری میشود. در غیر این صورت ، ممکن است جریان شیره ی گیاهی که در مجاورت هوا سفت می شود و یا آب باران ، روی جوانه ی پیوندک را می پوشاند و مانع جوش خوردن و رشد آن شود.

پیوند قاشی یا تریشه ای (Chip budding)

نوع دیگر از پیوند جوانه ، پیوند قاشی است. از این نوع پیوند ، زمانی استفاده می شود که درخت پوست نمی دهد . روش کار به این ترتیب است که برای آماده کردن پیوندک ، شاخه ای را که قطر آن 5/2-1 سانتی متر است انتخاب کرده و یک برش با زاویه ی حدود 45 درجه در زیر جوانه می دهند، سپس از حدود 5/2 سانتی متر بالای جوانه یک برش شیبدار دیگر به طرق پایین د ر داخل ساقه می زنند، تا به برش اول برسد. در پایه ی نیز برش هایی کاملاً مشابه پیوندک ایجاد کرده و پس از حذف قسمت زاید ان ، پایه و پیوندک را باهم جفت می کنند، باید سعی شود تا لایه های زاینده ی پایه و پیوندک در کنار هم قرار گیرند. سپس محل پیوند  را با نوار لاستیکی می پوشانند . پوشاندن محل پیوند با چسب پیوند نیز به شرطی که روی جوانه چسب زده نشود ، مفید است.

چون در روش عمل پیوند شکمی ، در پایان فصل ، زمانی که جوانه وارد مرحله خواب می شود ، اتصال لایه های زاینده ی پایه و یپوندک به طور عموم کامل نشده و مانع رشد پیوندک در بهار سال بعد می شود.، بهتر است به جای پیوند شکمی، از رو پیوند قاشی استفاده کنید؛ چون در این روش انطباق دو لایه ی به خوبی انجام می شود و به زودی پیوند جوش می خورد. این عمل ، خطر سرمای زمستان را کم می کند و در فصل بعد ، درختان رشد یکنواخت و زیاد همراه با محل پیوند خوبی خواهند داشت. این روش ، بویژه در درختانی مانند گیلاس و گلابی، بسیار مفید به نظر می رسد. در این قبیل درختان ، پیوند از طریق شکمی در خرداد و تیر ماه سال اول ، که درخت خوب پوست می دهد ، به علت کندی رشد پایه امکان پذیر نیست. در نتیجه ، باید پایه های دوساله را پیوند زد؛ که به سبب نارس بودن تعداد زیادی از جوانه های پیوندک و خشبی شدن پایه ها و در واقع تطابق نداشتن پایه و پیوندک ، بسیاری از آنها نمی گیرد؛ ولی با استفاده از پیوند قاشی و پایه ی یکساله ، این مشکل برطرف می شود.

پیوند لوله ای

این نوع پیوند نیز در ایران خیلی رایج است؛ زیرا در آن هم سطح تماس پایه و پیوندک زیاد است و هم انجام ان به نسبت ساده است. برای تهیه ی پیوندک ، ابتدا جوانه ی مورد نظر را انتخاب و روی شاخه 1-2 سانتی متر بالای ان را قطع می کنند. سپس 1-2 سانتی متر دور تا دور و زیرآان را نیز با چاقو به صورت حلقه ای یک شکاف در پوست ایجاد می نمایند. سپس این دو قسمت را با دو انگشت گرفته و با ملایمت ان را به سمت چپ و راست می چرخانند و از طرف بالا بیرون می آورند. طول پیوندک باید 3 تا 4 سانتی متر باشد.

این نوع

 پیوند معمولاً روی گیاهان جوان و شاخه هایی که حدود 5/0-1 سانتی متر قطر دارند، عمل می کند. برای تهیه ی پایه ، ابتدا انتهای شاخه ی مورد نظر را قطع و پوست اطراف آن پایه را به شکل نوار هایی از چوب جدا می کنند. البته بهتر است که پوست به طور کلی از پایه جدا نشود و پس از عمل پیوند پوشت ها را روی پیوندک قرار داد. همچنین ، با وارد کردن استوانه ی پیوندک روی پایه ، باید تا جایی که قطر پایه و پیوندک مساوی می شود، آن را به پایین لغزانید. انجام این نوع پیوند زمانی است که گیاه قادر به پوست دادن است.

 در این نوع پیوند باید قطر پایه و پیوندک یکسان باشد؛ در غیر این صورت ، باید به روش زیر عملی کرد:

1. پیوندک قطور تر از پایه. در این حالت ، پس از تهیه ی پیوندک ، آن را از پشت جوانه برش طولی داده و در روی پایه قرار می دهیم و قسمت اضافی را با دقت در روی پایه از پیوندک به گونه ای جدا می نماییم که دو لپه ی آن کاملاً به یکدیگر جفت شود.
2. پایه قطور تر از پیوندک . در این حالت ، نیز پس از تهیه ی پیوندک ، ان را مانند روش بالا شکاف و دور پایه قرار می دهیم. ان قسمت از پایه که بدون پوست و لخت باقی مانده است، باید با کمی از پوست خود پوشانیده شود. پس از پایان کار ، بستن پیوند و پانسمان با چسب باغبانی الزامی است.

پیوند اسکنه (Cleft grafting)

این پیوند از نوع روش های پیوند شاخه ی بریده است. این روش ، برای ایجاد یک شاخه ی جدی در محل خاصی از ساقه درخت نیز به کار می رود. از پیوند اسکنه در مورد پایه های ضخیمی که رشد کامل دارند ( با قطر بیشتر از 2 سانتی متر ) ، استفاده می شود. انجام ان به دو روش زیر و با توجه به تصاویر است:

-         انتهای پایه را قطع و با چاقو یا داسک مخصوص اسکنه ( بر حسب قطر ساقه ) شکافی عمودی به طول 3-2 سانتی متر در آن ایجاد می کنند.

-         پیوندک را از شاخه هایی که 4-3 جوانه دارند، انتخاب می کنند. برش پیوندک باید از کنار و زیر جوانه باشد.

-         قسمت تحتانی شاخه ای که برای تهیه پیوندک در نظر گرفته می شود، به شور مایل ، حدود 3-6 سانتی متر می تراشند، به طوری که دو سطح تراشیده شده نسبت به هم قرینه باشند.

-         شکاف انتهایی پایه را با چاقو باز می کنند و قسمت تراشیده شده پیوندک را در همان شکاف به صورتی جا میدهند که لایه ی زاینده ی پایه و پیوندک در یک نقطه باهم تماس پیدا کنن. اغلب برای ایجاد شکاف در پایه ، از یک چاقوی مخصوص به نام چاقوی اسکنه استفاده می شود.

-         وقتی پیوندک در محل خود جا گرفت ، محل برش و اطراف پیوندک را با نخ پیوند می بندند و با چسب پسوند می پوشانند.

پیوند قطعه ای  ( وصله ای ) (Patch budding)

این نوع پیوند ، تا حدودی کند تر و مشکل تر از روش شکمی انجام می شود؛ اما به میزان وسیع روی گونه هایی که پوست ضخیم دارند؛ مانند گردو ، مفید است ؛ زیرا پیوند شکمی نتایج خوبی در این گونه نمی دهد و احتمالاً حاشیه های جوانه خوب به هم جفت نمی شوند.

پیوند وصله ای نیز از انواع پیوندهای جوانه محسوب می شود؛ بنابراین ، زمان انجام ان ، مانند پیوند شکمی زمان جو درو است. در این روش ، تماس لایه ی کامبیوم پایه و پیوندک بیشتر است. نحوه ی انتخاب شاخه و سپس قطع برگ ها از ناحیه دمبرگ ، مشابه روش پیوند شکمی است. برای ایجاد پیوند به روش زیر عمل می شود:

نحوه ی تهیه ی پایه و برداشتن پوست آن

در این روش باید از چاقوی مخصوص دو تیغه استفاده شود و دو برش عمودی و افقی ، از جهت طول و عرض روی پایه ایجاد شود. با این دو برش پوست پایه به شکل یک مستطیل یا مربع بریده می شود. سپس پست قسمت مستطیلی شکل بریده شده یا یک پیچش به نسبت آرام از پایه جدا شود. محلی که اکنون بدون پوست شده ، محل قرار گرفتن پیوندک است.

نحوه ی تهیه پیوندک

روی شاخه ای که جهت تهیه ی پیوندک انتخاب شده است، همان برش های عمودی و افقی مشابه پایه ایجاد و بعد پوست آن قسمت پیوندک را از شاخه جدا می کنند، اندازه ی پوست جدا شده از شاخه ی پیوندک ، باید درست برابر اندازه ی پوست برداشته شده از روی پایه باشد. توجه کنید که این قسمت از پوست جدا شده باید بدون چوب و  یک جوانه و دمبرگ داشته باشد.

قرار دادن پیوندک بر روی پایه

بلافاصله پوست جدا شده از پیوندک را با دقت  روی محل بریده شده پایه قرار می دهند.

بستن محل پیوند

محلی را که پیوندک رو پایه قرا گرفته ، با نخ پیوند بسته و بالای نهال را ابتدا به اندازه 20-10 سانتی متر سربرداری می کنند و پس از یک هفته  مجدد 20-10 سانتی متر دیگر سربرداری می نمایند. این کار را تا جایی که فاصله محل پیوند تا انتهای نهال حدود 20 سانتی متر باشد، ادامه می دهند.

پیوند نیمانیم ( انگلیسی ) (Whip grafting)

این روش، یکی از ساده ترین  روش های پیوند و جزو انواع پیوند های چوب است. بنابراین، پیوندک آن علاوه بر یک یا چند جوانه ، مقداری چوب هم دارد و زمان انجام آن از زمان آغاز  دوره ی خواب گیاه تا قبل از بیدار شدن آن است.

اندازه ی قطر پایه و پیوندک باید یکسان باشد. محل برش روی پایه و پیوندک هر دو مشابه ولی به شکل اریب عکس یکدیگرند، و سطح مقطع هر دو برش به یک اندازه است .

این روش ، پیوند نیمانیم ساده است . همچنین ، پیوند نیمانیم انواع (( زبانه دار )) و (( زینی )) (Saddle grafting) نیز دارد.

گاهی به جای کار با دست ، از نوعی ماشین برای انجام عمل پیوند زنی استفاده می شود.

پیوند پلی ( کمانی ) (Bridge grafting)

اگر قسمتی از پوست تنه ی درخت صدمه دیده باشد، برای جلوگیری از جریان انتقال شیره گیاه در دو طرف زخم ، میتوان از شاخه ی زیر ناحیه ی پوست صدمه دیده به عنوان پیوندک استفاده کنید و انتهای آن را بدون اینکه آن را از پایه قطع کنید ، مانند قلم بتراشید. سپس روی پوست پایه دو شکاف عمودی  برهم به شکل T ایجاد کنید. سپس نوک پیوندک را در شکاف پایه قرار دهید و در صورت لزوم چسب بزنید. این نوع پیوند ، پیوند (( پلی )) نیز می نامند.

گاهی از شاخه ی درخت دیگری به عنوان پیوندک هم استفاده می کنند. در این صورت باشد آن درخت را در کنار درخت پایه قرار دهید و پس از عمل پیوند و گرفتن پیوند، میتوانید ارتباط پیوندک را با پایه مادری قطع کنید. اگر بخشی از ریشه ی یک درخت صدمه دیده باشد، می توان مشابه همین روش ، ریشه ی درخت دیگر را روی آن پیوند بزنید و ریشه ی سالم درختی را با ریشه ی آن جایگزین نمایید. این روش را پیوند (( اتصالی )) نیز می نامند.

این پیوند به دو شکل تنه به تنه ، و ریشه به تنه انجام می گیرد.

پیوند مجاورتی (side grafting)

در این نوع پیوند ، دو گیاه مستقل را ( قبل از قطع پیوندک از پایه ی مادری ) که جوش خوردن ، آنها با روش های دیگر پیوند به سختی انجام می گیرد، به هم پیوند می زنند و پس از جوش خوردن ، قسمت فوقانی پایه در بالای محل پیوند بریده می شود.

نام چند پایه مهم و روش پیوند درختان میوه

 

2       . قلمه زدن (Cutting)

قلمه ، قسمتی از شاخه ، برگ یا ریشه است که از گیاه مادری جدا می شود و در شرایط مساعد جهت ریشه زدایی قرار می گیرد. قلمه انواع مختلفی دارد که  بر سه گروه قلمه ریشه ، قلمه شاخه و قلمه برگ تقسیم می شود.

الف ) قلمه ی ریشه

گیاهی مانند گل ابریشم و بگونیا تکمه را می توان به این روش تکثیر نمود. قلمه ریشه به صورت افقی یا عمودی در محل کشت می شود. در صورت کشت عمودی باید دقت نمود که طرفی از ریشه که به طوقه نزدیک تر است ، بالا تر قرار گیرد.

ب) قلمه شاخه

این روش نسبت به انواع دیگر ، متداول تر است. در این روش قسمتی از شاخه که جوانه جانبی یا انتهایی دارد، از گیاه مادری جدا و برای ریشه زدایی در محیط مناسب قرار می دهند.

پس از تولید ریشه ، آن را به صورت مستطیل می کارند. شاخه ای که برای تهیه ی قلمه انتخاب می شود، ممکن است یکی از سه نوع زیر باشد : (( خشبی )) ( چوب سخت ) ، (( نیمه خشبی )) ( چوب نیمه سخت )یا (( علفی )) . بر این اساس ، قلمه های شاخه را به سه دسته تقسیم می کنند.

در قلمه ی خشبی از قسمت خشبی ساقه گیاه مادری ؛ یعنی بخشی که خوب رشد کرده است، و در نوع نیمه خشبی از بخشی که نیمه خشبی است ، قلمه را انتخاب می کنند. قلمه ی علفی هم جوان ترین قسمت ساقه است و در قلمه ی جوانه ، فقط از جوانه های موجود روی شاخه استفاده می شود.

قلمه ی خشبی با توجه به این که چه مقدار از چوب سال قبل را دارد، به سه دسته تقسیم می شود:

قلمه ی خشبی ساده . این نوع قلمه خشبی از یک قطعه شاخه یکساله تهیه می شود و بدون چوب سال قبل است.

قلمه ی خشبی پاشنه دار. در این نوع قلمه ، تکه ی کوچکی از شاخه ی دوساله نیز همراه شاخه ی یکساله است.

قلمه ی خشبی قنداقه دار. در این نوع ، چند سانتی متر از شاخه دو ساله با شاخه یکساله همراه است؛ یعنی نسبت به قلمه ی پاشنه دار مقدار شاخه دو ساله بیشتر است.

ج) قلمه ی جوان

اگر مقدار شاخه برای تهیه ی قلمه ی شاخه ،که همیشه چند جوانه دارد، کافی نباشد، می توان از یک شاخه ، چندین قلمه که هر کدام یک جوانه دارند، تهیه نمود. به این ترتیب که شاخه را به قطعات کوچک 1-2 سانتی متری تقسیم می کنند. هر قطعه را مانند یک قلمه ی کامل در ماسه یا خاک می کارند.

هر گاه قطر شاخه ی اصلی یا مادری زیاد باشد، مانند قلمه ی قنداقه دار آن را از وسط دو نیم کرده و سپس می کارند. این طرز قلمه در تکثیر درخت توت و مو نتیجه ی رضایت بخش دارد.

د) قلمه برگ

گاهی از برگ بعضی گیاهان نیز برای تکثیر آنها استفاده می شود. لیمو ترش و پرتقال را می توان از طریق قلمه ی برگ تکثیر نمود؛ به شرط که در زمان قلمه زدن مقدار کمی از ساقه ی پایه ی مادری برگ باشد.

شرایط موفقیت در قلمه زدن

گیاهان ، نمی توانند در هر شرایطی پرورش یابند. بویژه اندامی از گیاهان که تازه از پایه ی مادری خود جدا شده باشد، به شرایط مناسب تر و مراقبت بیشتری نیاز خواهد داشت. بنابراین، شرایط را باید خوب شناخت و آن را برای قلمه فراهم نمود. از سویی خود قلمه نیز باید مشخصاتی داشته باشد.

الف ) شرایط داخلی

منظور از شرایط داخلی ، خصوصیات خود گیاه است ؛ یعنی ، خود قلمه باید ویژگی هایی داشته باشد ، تا با قراردادن ان در محیط مناسب، بتوان انتظار رشد سالم و شاداب جدیدی داشت. در زیر چند مورد از این شرایط توضیح داده می شود:

-         سن قلمه : با توجه به نوع گیاه ، سن قلمه ، یعنی سن آن قسمت از اندام گیاه که از آن قلمه تهیه می شود، متفاوت است. در بسیاری از انواع قلمه ، عمر قلمه حدود یک سال ، ولی در بعضی دیگر بیشتر است. برای مثال ، درختانی مانند زیتون ، پس از گذشت چند سال از سن شاخه قادر به تولید ریشه هستند. البته امروزه ، از شاخه های جوان زیتون نیز برای تهیه قلمه ، استفاده ی زیادی می کنند و برای ریشه دهی مطلوب ، آنها را در گلخانه هایی نگهداری می کنند که هوای داخل آنها با پودر پاشی آب ، مرطوب نگاهداشته می شود.

-         مقدار مواد ذخیره ای قلمه : چون قلمه در ابتدا ریشه ندارد ( به جز قلمه ی ریشه که در واقع بخشی از ریشه است ) ، بنابراین ، هر قدر مواد ذخیره ای در درون بافت های آن بیشتر باشد ، به همان میزان احتمال گرفتن قلمه نیز بیشتر می شود. پس بهتر است قلمه را در اوایل یا اواسط دوره استراحت از پایه مادری جدا کنند و بکارند. زیرا در این زمان هنوز شیره ی گیاهی به جریان نیفتاده و به مصرف تغذیه ی آن نرسیده است.

-         جهت یا قطب قلمه : هنگام قرا دادن قلمه در خاک ، دقت کنید آن قسمت از شاخه که روی پایه ی مادری به طرف جوانه انتهایی است ، همچنان به طرف بالا باشد. درصورتی که قسمت انتهای فوقانی قلمه در زیر خاک قرار داده شود و بخش تحتانی آن در بالا قرار گیرد، ریشه دار شدم قلمه دچار مشکل میشود.

-         طبیعت و ساختمان گیاه: بعضی از گیاهان ، مانند تعدادی از درختان میوه و کاج ، با وجود داشتن همه ی عوامل، طبیعت و ساختمان گیاه به گونه ای هستند که نمی توانند ریشه تولید کنند. برا ی تکثیر این دسته از گیاهان باید از روش های دیگر استفاده کنید.

ب) شرایط خارجی

از عوامل بیرونی یا محیطی که برای گرفتن قلمه مؤثرند ، می توان موارد زیر را نام برد:

-         نوع بستر کشت: بستر کشت قلمه ، مکانی است که برای حفظ رطوبت قلمه و ایجاد شرایط مناسب برای رشد ریشه ، از آن استفاده می کنند.

بستر کشت قلمه را می توانید از ماسه ی بدون خاک ، خاک اره ، تورب، مخلوطی از ماسه ، تورب و آب انتخاب نمایید. بستر رشد قلمه باید ضمن حفظ رطوبت کافی ، بتواند ، مقدار زیادی هوا نیز در بین ذرات خود نگاه دارد. همچنین  ، (( تورب به موادی گفته می شود که از پوسیده شدن مواد آلی در باتلاق ها به دست می آید )) .

-         هوا: چون هوا برا ی تولید ریشه لازم است، بنابراین، بستر کشت قلمه باید هوا داشته باشد. حتی ، قلمه های مسن یا خشبی را باید برای دسترسی آنها به هوای بیشتر ، به طور مایل در خاک فرو کنند ، تا به هوای آزاد نزدیک تر باشند.

-         حرارت: هرچند که بر حسب نوع گیاه میزان حرارت لازم برای ریشه دهی قلمه متفاوت است، اما به طور کلی می توان گفت که دمای مناسب برای پیدایش ریشه قلمه حدود 27-21 درجه ی سانتی گراد در روز  و 15 درجه در شب است. باید اضافه کنیم که چون قلمه های مسن یا خشبی را باید زمان استراحت گیاه در خاک گذاشت. برای این که اندام های هوایی آن قبل از ریشه بیدار نشوند، بهتر است قلمه را در سکوی گرم گلخانه بکارید و یا به هر صورت کاری انجام دهید که بستر قلمه حرارت مناسبی داشته باشد. گاهی برای گرم شدن بستر کشت قلمه ها ( ایجاد پاگرما ) ، المنت های برقی در عمق بستر کشت کار می گذارند.

-         رطوبت: از دیگر عوامل مؤثر برای موفقیت در ازدیاد قلمه است. یعنی باید در بستر کشت قلمه ، رطوبت به اندازه مناسب وجود داشته باشد. در قلمه های جوانی که هنگام کشت تعدادی برگ دارند، باید رطوبت هوای اطراف قلمه بیشتر از رطوبت خاک باشد. برای ریشه دار کردن قلمه های جوان یا علفی گیاهان مانند زیتون ، در گلخانه های بزرگ ، باید از روش مه پاشی آن در هوای گلخانه به منظور تأمین رطوبت استفاده کنید. در این گلخانه ها آب به صورت مه بر روی سطح قلمه یا بستر کاشت پاشیده می شود.

گاهی برا ی اینکه قلمه رطوبت خود را تا ریشه دار شدن از دشت ندهد، اطراف اندام های هوایی گیاه را برای مدتی با نایلون می پوشانند.

-         نور : به نظر می رسد که نور از ریشه دهی جلوگیری می کند؛ یا به عکس وجود نداشتن نور در ریشه دهی مؤثر است. نشان داده شده که نور اثری منفی بر آغازیدن ریشه دارد. تابش آزمایشی با نور سفید، بر قسم های پایینی قلمه های سپیدار و بید در حین دوره ی ریشه زدایی ، از رشد ـن جلوگیری میکند. قلمه های نرم و علفی در برابر نور ( به علت نقشی که نور در فرایند فتوسنتز و تولید کربوهیدرات ها دارد ) ، واکنش نشان می دهد؛ اما قلمه های چوب سخت درختان خزان دار که مواد غذایی کافی دارند و  بی سبزینه اند، در تاریکی بهتر ریشه می دهند. بدیهی است که بعد از تولید ریشه ، وجود نور ضروری است.