پیوند نوعی تکثیر غیر جنسی است که در آن قطعه ای از قسمت هوایی گیاه را روی شاخه یا ریشه ی گیاه دیگر به نحوی قرار می دهند که هر دو با هم جوش خورده، و به زندگی ادامه می دهند.
قسمت هوایی یا بالای محل پیوند را که در اثر رشد شاخ و برگ ، گیاه جدیدی تولید می کند (( پیوندک )) (Scion) و قسمتی که پیوندک بر روی آن قرار می گیرد و ریشه دارد ، (( پایه )) (Stock or Rootstock) می نامند.
معایب و محاسن پیوند
معایب روش پیوند این است که نتیجه ی انجام این عمل بندرت همه ی خواسته ها را تأمین نمی کند و گاهی محلی از ساقه ی گیاه که پیوند در آن قسمت انجام گرفته ، حجیم می شود. محاسن پسوند عبارت اند از:
الف) حفظ ویژگی یک کلون
ازدیاد به روش های دیگر غیر جنسی؛ مانند قلمه، خوابانیدن شاخه و جر این ها در بسیاری از گیاهان ؛ ازجمله بیشتر گیاهان میوه، مقدور نیست؛ زیرا قلمه ی این گونه درختان به آسانی ریشه نمی دهند.
ب) استفاده از مزایای ترکیب پایه و پیوندک
هر یک از ارقام درختان، در شرایط خاصی رشد می کنند؛ و با تغییر شرایط ، قسمتی از توانایی خود را برای تولید از دست می دهند. در بیشتر مواقع، برای این که بتوانیم رقم خاصی از یک درخت را در شرایط مختلف از نظر نوع خاک؛ اقلیم و سایر عوامل محیطی پرورش دهیم، لازم است پایه ی مناسب این را پیدا کنیم و رقم مورد نظر را روی آن پایه پیوند کنیم.
ج) تغییر رقم درخت
ممکن است به دلایلی لازم باشد که رقم درختان باغ خود را تغییر دهیم. برای نمونه ، پایین بودن کیفیت و بازار پسند نبودن، پایین بودن عملکرد، خود بارور نبودن رقم موجود و نیاز به رقم گرده دهنده و جز آن.
د) کوتاه کردن دوره ی نونهالی
معمولاً درختانی که از طریق کشت بذر تولید می شوند، دوره ی نو نهالی طولانی تری دارند؛ یعنی ، دیرتر بار می دهند؛ اما این دوره در درختان پیوندی کوتاه تر است. زیرا که پیوندک را از شاخه های بالای درخت که سن بیولوژیکی آنها بیشتر است، انتخاب می کنند.
ه) تشخیص بیماری های ویروسی
گاهی برای تشخیص برخی از ویروس های عامل بیماری گیاهی از روش پیوندی استفاده می شود. بعضی از ارقام یا گونه ی درختان ، حساسیت بیشتری نسبت به بیماری های ویروسی دارند.
این نوع گیاهان را گیاهان شاخص (Indicator) می نامند. با پیوند پایه یا پیوندک آلوده روی گیاه نشانگر، می توان از وجود آلودگی اطلاع پیدا کرد.
ز) ترمیم بخش های آسیب دیده
درختان میوه ، گاهی در اثر برخورد ابزار و ماشین های کشاورزی ، تغذیه جوندگان مانند موش، خرگوش ، عوامل مولد بیماری و یا ناسازگاری پایه با پیوندک آسیب می بینند. برای ترمیم این گونه صدمات، می توان از برخی روش های پیوند ؛ مانند ، پیوند پلی استفاده کرد.
ح) تأمین گرده ی کافی در درختان دو پایه
درمورد درختان دو پایه ؛ مانند پسته ، می توان شاخه ی نر را روی درخت ماده پسوند زد تا هر سال برای باروری، گرده ی کافی تولید نماید.
ط) جوان کردن درختان مسن
درختانی که پیر هستند و یا خیلی کم میوه می دهند، می توان با انجام عمل پیوند جوان کرد و وادار به باردهی نمود.
ی) استفاده ی تجملاتی
گاهی باغدار مایل است که چند گل یا چند میوه را روی یک درخت داشته باشد؛ برای مثال انواع رز یا انوع زرد آلو ، گوجه ، آلو و هلو را وی یک درخت داشته باشد.